کارگاه متن پژوهی درس خوان هشتم

کارگاه متن پژوهی

◙ قلمرو زبانی

۱- متضادّ واژه‌های مشخّص شده را در متن درس بیابید.

◙ باید به داوری بنشینیم / شوق رقابتی است / در بین واژه‌ها و عبارت‌ها / و هر کدام می‌خواهند معنای صلح را مرادف اوّل باشند. (طاهره صفّارزاده)  / مرادف: هم ردیف        ( صلح ≠ جنگ)

◙ با اهل فنا دارد هر کس سر یکرنگی / باید که به رنگ شمع از رفتن سر خندد (بیدل دهلوی)      ( یکرنگی ≠ تزویر)

بازگردانی: هر کس که می خواهد با اهل فنا دوست و یکرنگ باشد، باید مانند شمع در بند جانش نباشد و جانبازی کند.

۲- این شعر اخوان را با توجّه به موارد زیر بررسی کنید.

الف) استفاده از واژه‌ها، ترکیب‌ها و ساختارهای دستوری زبان کهن

همگنان: همگان / تاریک ژرف چاه پهناور: چاه تاریک ژرف پهناور / می‌دیده است: ماضی نقلی استمراری / هریوهٔ پاک آیین: هراتی پاک آیین / بر آن بر:‌ دو حرف اضافه برای یک متمم و…

ب) کاربرد واژه‌ها و ترکیب‌های نوساخته

عرصهٔ ناوردهای هول، کوه کوهان، مرد مردستان

۲- در متن زیر گروه‌های اسمی و وابسته‌های پیشین و پسین را مشخص کنید.

– رخش زیبا، رخش غیرتمند (رخش: هسته، موصوف / زیبا، غیرتمند: وابسته پسین صفت بیانی)

– رخش بی مانند، با هزاران یادبود خوب خوابیده است. (رخش: هسته، موصوف / بی مانند: وابسته پسین، صفت بیانی) (با: حرف اضافه / هزاران: وابسته پیشین، صفت شمارشی اصلی / یادبود: هسته گروه اسمی / خوب: وابسته پسین، صفت بیانی)

◙ قلمرو ادبی

۱- کدام نوع لحن برای خوانش متن درس مناسب است؟ دلایل خود را بنویسید.

– لحن حماسی؛ زیرا داستان روایتی از داستان‌ها و دلاوری‌ها و پهلوانی‌های رستم است و این درون مایه مناسب با لحن حماسی.

۲- شغاد» و رستم» نماد چه کسانی هستند؟

– شغاد: نماد مرد دورو و نابکار / رستم: نماد پهلوان یکرو و پهلوان

۳- قسمت‌های زیر را از دید آرایه‌های ادبی بررسی کنید.

الف) این نخستین بار شاید بود / کان کلید گنج مروارید او گم شد (کلید: استعاره از خنده / گنج: استعاره از دهان / مروارید: استعاره از دندان)

ب) همگنان خاموش، / گرد بر گردش، به کردار صدف بر گرد مروارید (تشبیه؛ وجه شبه: به کردار؛ مشبه به: صدف بر گرد مروارید)

پ) پهلوان هفت خوان، اکنون / طعمۀ دام و دهان خوان هشتم بود (تشبیه؛ مشبه: پهلوان هفت خوان / مشبه: به طعمه) (دام خوان هشتم: اضافه تشبیهی) (دهان خوان هشتم:‌ اضافه استعاری)

◙ قلمرو فکری

۱- مقصود نقّال از قصه درد» چیست؟

– منظور کشته شدن رستم است.

۲- درباره مناسبت موضوعی متن درس با بیت زیر توضیح دهید.

یوسف، به این رها شدن از چاه دل مبند / این بار می‌برند که زندانی ات کنند (فاضل نظری)

بازگردانی: ای یوسف، از اینکه از چاه درمی آورندت خوشدل نباش؛ زیرا می خواهند ببرندت و زندانی ات کنند که از چاه بدتر است.

– رستم از هفت خوان جان بدر برد؛ ولی هنگامی که برای گلگشت و شکار آمده بود، در دامی سهمگین افتاد و جان باخت. به دیگر عبارت از چاله به چاه افتاد. بیت صورت پرسش نیز همین پیام را می‌رساند.

۳- شاعر در این سروده، بر کدام مضامین اجتماعی تأکید دارد؟

– درباره نابکاری، دورویی و ناجوانمردی شغاد و بهمن سخن می‌گوید؛ همچنین بر جوانمردی رستم تأکید دارد که برای حفظ نام جان باخت و مرگ را بر زندگی پست و همراه با خواری برتر شمرد.

۴- اگر به جای شاعر بودید، این شعر را چگونه به پایان می‌رساندید؟

– به عهده دانش آموزان ارجمند